Một vài năm trước, khi ông Elon Musk bắt đầu xa rời những người lo ngại về biến đổi khí hậu và chuyển hướng ủng hộ Đảng Cộng hòa, nhiều người cho rằng chính phủ Mỹ không thể dễ dàng đoạn tuyệt với ông. Điều đó vẫn đúng cho đến hiện tại, ngay cả khi mối quan hệ giữa ông Musk và Tổng thống Donald Trump – người đã nhận được khoảng 300 triệu USD từ Musk trong chiến dịch tranh cử – đang rạn nứt rõ rệt.
Trong thời gian ông Trump tranh cử và những tháng đầu nhiệm kỳ thứ hai, mối quan hệ giữa hai người rất thân thiết. Ông Musk được trao “chìa khóa vàng” vào Nhà Trắng và cơ hội can thiệp vào bộ máy chính phủ, đổi lại là sự hậu thuẫn tài chính lớn cho chiến dịch của ông Trump. Tuy nhiên, đến nay, mối quan hệ ấy đang rơi vào trạng thái căng thẳng và có nguy cơ “tan vỡ”, theo cách ví von thường thấy của SpaceX – một sự cố “tháo rời không theo kế hoạch”.
Ngay cả khi ông Trump yêu cầu lấy lại sự hậu thuẫn hoặc chủ động kết thúc mối quan hệ này, việc chia tay giữa hai bên sẽ không hề dễ dàng hay gọn gàng. Cả ông Trump và ông Musk từng công kích nhau trên mạng xã hội: Ông Trump đe dọa hủy các hợp đồng chính phủ với ông Musk, còn ông Musk thì úp mở khả năng không cho NASA sử dụng tàu vũ trụ Dragon của SpaceX. Tuy nhiên, cả hai bên đều rút lại những lời lẽ đó. Lý do là vì chính phủ Mỹ, bất chấp mâu thuẫn cá nhân, vẫn đang phụ thuộc rất nhiều vào hệ sinh thái công nghệ của Elon Musk.
NASA hiện vẫn cần tên lửa của SpaceX để đưa phi hành gia lên Trạm Vũ trụ Quốc tế. Bộ Quốc phòng cần vệ tinh và mạng internet Starlink để phục vụ liên lạc quân sự và cung cấp kết nối cho các khu vực nông thôn. Bên cạnh đó, mạng lưới sạc xe điện của Tesla (NASDAQ:TSLA) đóng vai trò không thể thiếu trong việc phát triển hạ tầng xe điện tại Mỹ, dù ông Trump không ủng hộ mạnh mẽ xe điện. Chính phủ cũng sử dụng nền tảng mạng xã hội X (trước đây là Twitter) do ông Musk sở hữu để truyền tải thông tin tới công chúng.
Theo các chuyên gia, sự phụ thuộc này thậm chí đang ngày càng lớn hơn. SpaceX không chỉ là nhà cung cấp duy nhất có khả năng đưa người lên ISS mà còn được NASA tin tưởng giao nhiệm vụ đưa trạm không gian này trở lại Trái Đất khi hết hạn sử dụng vào đầu những năm 2030. Các kế hoạch đưa con người lên Mặt Trăng và sao Hỏa hiện cũng đang gắn liền với phương tiện Starship của SpaceX, loại tàu duy nhất đang được phát triển cho mục tiêu này. Việc thay thế SpaceX là điều không thực tế, bởi các công ty khác như Boeing (LON:SBA) đã gặp trục trặc nghiêm trọng, khiến hai phi hành gia bị mắc kẹt trên ISS tới 9 tháng.
Không chỉ giới hạn trong lĩnh vực vũ trụ, ảnh hưởng của ông Musk còn lan rộng sang nhiều lĩnh vực khác. Starlink hiện đang hỗ trợ FAA trong việc cải tiến hệ thống điều phối không lưu, một bước đi từng gây tranh cãi vì xung đột lợi ích nhưng giờ lại khiến chính phủ càng phụ thuộc vào ông Musk. Ngoài ra, các cơ quan như FDA, FAA, FCC và NHTSA đều đang giám sát các công ty do ông Musk điều hành như Neuralink, Tesla, SpaceX và X. Điều này đồng nghĩa với việc nếu muốn, chính quyền Trump hoàn toàn có thể dùng các công cụ hành pháp để gây sức ép lên ông Musk.
Tuy vậy, việc làm đó sẽ mang lại rủi ro lớn về mặt hình ảnh. Theo nhà báo công nghệ Kara Swisher, nếu ông Trump thực sự sử dụng bộ máy chính phủ để trừng phạt ông Musk, ông sẽ bị so sánh với các lãnh đạo độc tài như Vladimir Putin – những người thường đàn áp các tỷ phú khi họ không còn trung thành với chính quyền. Điều này có thể củng cố nhận định của công chúng rằng ông Trump là một nhà lãnh đạo độc đoán.
Swisher cũng cảnh báo rằng việc chính quyền Mỹ tấn công ông Musk sẽ gây tổn hại nghiêm trọng cho đất nước. Không chỉ Tesla, SpaceX hay Neuralink, ông Musk còn đang đầu tư vào trí tuệ nhân tạo – một lĩnh vực mà Mỹ rất cần những chiến lược định hướng rõ ràng và trách nhiệm. Do đó, dù mối quan hệ giữa Tổng thống Trump và ông Musk đang nguội lạnh, một cuộc “chia ly” thực sự giữa hai bên sẽ vô cùng rắc rối, dài dằng dặc và có thể ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia.
