hính phủ cam kết giúp chúng tôi nhưng đến nay chẳng có động thái gì cả, vì vậy chúng tôi chỉ xoay sở hết mức có thể. Tôi không biết chúng tôi có thể cầm cự như thế này bao lâu”, một người dân Sri Lanka ca thán trước tình cảnh khó khăn hiện tại.
Sri Lanka đang đối mặt với một cuộc khủng hoảng tài chính và nhân đạo ngày càng sâu sắc, cùng với đó là nỗi lo đất nước này có thể phá sản vào năm 2022 khi lạm phát tăng lên mức kỷ lục, giá lương thực tăng vọt và kho bạc cạn kiệt.
Cuộc khủng hoảng mà Chính phủ của Tổng thống Gotabaya Rajapaksa đang phải đối mặt một phần đến từ những tác động tức thời của cuộc khủng hoảng Covid-19 và sự mất mát nguồn thu từ ngành du lịch. Ngoài ra, lý do còn đến từ chi tiêu của Chính phủ ở mức cao, việc cắt giảm thuế khiến nguồn thu của nhà nước bị thâm hụt, các khoản trả nợ lớn cho Trung Quốc, và dự trữ ngoại hối ở mức thấp nhất trong một thập kỷ. Trong khi đó, lạm phát cũng tăng mạnh khi Chính phủ in tiền để trả nợ trong nước và nợ trái phiếu nước ngoài.
Ngân hàng Thế giới (WB) ước tính 500,000 người rơi xuống dưới ngưỡng nghèo từ khi bắt đầu đại dịch.
Lạm phát đạt mức cao kỷ lục 11.1% vào tháng 11/2021 và giá cả leo thang đã khiến nhiều người từng khá giả phải vật lộn để nuôi sống gia đình, trong khi nhiều người khác không đủ khả năng chi trả cho hàng hóa cơ bản.
Sau khi Tổng thống Rajapaksa tuyên bố Sri Lanka đang trong tình trạng khẩn cấp về kinh tế, nước này đã trao quyền cho quân đội để đảm bảo các mặt hàng thiết yếu – bao gồm gạo và đường – được bán theo giá Chính phủ ấn định. Tuy nhiên, điều đó vẫn chưa đủ để xoa dịu tai ương tại đất nước này.
Anurudda Paranagama, một tài xế ở thủ đô Colombo, đã phải làm thêm công việc thứ hai để trang trải cho chi phíăn uống và trả nợ mua ôtô, nhưng vẫn chưa đủ.
“Thật khó để trả hết nợ. Sau khi trả xong tiền điện nước và ăn uống thì tôi không còn đồng nào”, anh nói và cho biết thêm rằng gia đình anh hiện chỉ ăn hai bữa một ngày thay vì ba bữa.
Anh Paranagama mô tả chủ tiệm tạp hóa trong làng phải phân gói sữa bột 1 kg thành các bịch nhỏ 100 g vì khách không đủ tiền mua cả gói.
“Giờ chúng tôi chỉ mua 100 gam đậu mỗi tuần thay vì 1 kg như trước đây”, anh nói thêm.
Những mất mát về việc làm và nguồn thu nước ngoài từ du lịch – vốn đóng góp hơn 10% GDP – là khổng lồ, với hơn hơn 200,000 người mất kế sinh nhai trong lĩnh vực du lịch và lữ hành.
Tình hình trở nên tồi tệ đến mức nhiều người xếp hàng dài tại văn phòng hộ chiếu, cứ bốn người Sri Lanka thì có một người nói muốn rời khỏi đất nước. Họ chủ yếu là người trẻ và có học thức.
Đối với những công dân lớn tuổi hơn, tình trạng hiện tại gợi nhớ đến đầu thập niên 70, khi các biện pháp kiểm soát nhập khẩu và sản lượng hàng hóa thấp trong nước gây ra tình trạng thiếu hụt hàng hóa cơ bản nghiêm trọng. Người dân khi đó đã phải xếp hàng dài để mua bánh mì, sữa và gạo.
Cựu Phó Thống đốc Ngân hàng Trung ương Sri Lanka, WA Wijewardena cảnh báo những rắc rối của người dân sẽ chỉ càng làm trầm trọng cuộc khủng hoảng tài chính và rồi cuộc khủng hoảng này lại khiến cuộc sống người dân khổ hơn.
“Khi cuộc khủng hoảng kinh tế ngày càng sâu sắc và vượt quá khả năng giải quyết, không thể tránh khỏi việc đất nước sẽ xảy ra khủng hoảng tài chính. Cả hai đều sẽ ảnh hưởng đến an ninh lương thực, khi mà sản lượng hàng hóa giảm và không thể nhập khẩu do khan hiếm ngoại hối. Vào thời điểm đó, đây sẽ trở thành một cuộc khủng hoảng nhân đạo”, ông nói.
Một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với Sri Lanka là núi nợ nước ngoài khổng lồ, nhất là từ Trung Quốc. Nước này nợ Trung Quốc hơn 5 tỷ USD, và năm ngoái đã vay thêm 1 tỷ USD từ Bắc Kinh để giải quyết cuộc khủng hoảng tài chính sâu rộng của chính mình.
Trong 12 tháng tới, Sri Lanka sẽ phải trả 7.3 tỷ USD các khoản vay trong và ngoài nước cho các doanh nghiệp thuộc cả khu vực nhà nước và tư nhân, bao gồm khoản hoàn trả 500 triệu USD trái phiếu quốc tế vào tháng 1/2022. Tuy nhiên, tính đến tháng 11/2021, dự trữ ngoại tệ sẵn có chỉ là 1.6 tỷ USD.
Bộ trưởng phụ trách đồn điền Ramesh Pathirana cho biết Sri Lanka hy vọng sẽ giải quyết các khoản nợ dầu với Iran bằng trà. Theo đó, nước này sẽ gửi cho Iran lượng trà trị giá 5 triệu USD mỗi tháng để tiết kiệm “lượng tiền cần thiết”.
Nghị sĩ đảng đối lập và nhà kinh tế Harsha de Silva gần đây đã nói với Quốc hội rằng dự trữ ngoại tệ sẽ âm 437 triệu USD vào tháng 1/2023, trong khi tổng nợ nước ngoài là sẽ là 4.8 tỷ USD từ tháng 2 đến tháng 10/2022. “Quốc gia sẽ hoàn toàn phá sản”, vị Nghị sĩ này nhận định.
Thống đốc Ngân hàng Trung ương Sri Lanka Ajith Nivard Cabraal đã công khai đảm bảo rằng Sri Lanka có thể trả các khoản nợ của mình một cách “liền mạch”, nhưng Wijewardena cho biết nước này có nguy cơ vỡ nợ rất lớn, từ đó có thể dẫn đến nhiều hậu quả kinh tế thảm khốc.
Trong khi đó, quyết định đột ngột cấm phân bón và thuốc trừ sâu hóa học của Tổng thống Rajapaksa hồi tháng 5 đã khiến ngành nông nghiệp – vốn rất thịnh vượng trước đây – phải điêu đứng.
Nhiều nông dân đã quen sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu không kịp xoay xở để tìm ra phương pháp thay thế. Nhiều người thậm chí đã bỏ nghề vì sợ thua lỗ. Các yếu tố này đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu lương thực ở Sri Lanka.
Đến cuối tháng 10/2021, chính phủ đã phải thay đổi quan điểm, nông dân hiện đang vật lộn để trang trải chi phí cao cho phân bón nhập khẩu mà không có sự trợ giúp.
“Chi phí trồng trọt đã tăng phi mã. Chính phủ không có tiền để trợ cấp phân bón. Nhiều người trong chúng tôi không muốn đầu tư vì không biết có lời hay không”, nông dân Ranjit Hulugalle cho biết.
Anushka Shanuka, một huấn luyện viên thể dục, nằm trong số những người từng có cuộc sống sung túc nhưng giờ đang phải vật lộn để kiếm sống. “Chúng tôi chưa thể trở lại cuộc sống trước dịch”, anh nói, cho biết giá rau đã tăng vọt hơn 50%.
“Chính phủ cam kết giúp chúng tôi nhưng đến nay chẳng có động thái gì cả, vì vậy chúng tôi chỉ xoay sở hết mức có thể. Tôi không biết chúng tôi có thể cầm cự như thế này bao lâu”, anh nói.
